ABAZAŞTA [KARAÇAY-ÇERKES] BÖLGESİNDEKİ ABAZA YERLEŞİMLERİ (*)

___________________________Valeriy Dzıba__________________________

 1. Abazakt (Gebakuaykıt) – 1850 yılında Küçük Zelençuk nehrinin sol kıyısında kurulmuştur. 1850 yılına kadar bu köy, Urup ve Keafar nehirlerinin üst kesimlerinde bulunuyor ve bu topluluğun yöneten beyinin adıyla ‘Gebakuaykıt’ (Rusça ‘Egibokovsk’) olarak adlandırılmıştır. 1929’da Abazakt köyü olarak isim değişikliği yapılmıştır. Nüfusu 274 kişi olup Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

2. Abaza-Hable – 1928 yılında, Elburgan köyü sakinlerinin bir bölümünün yerleşmesiyle ‘Kazma’ adıyla bilinen arazide kurulmuştur. Bu sözcük tahminlere göre Nogayca olup “kazılı bir yer” veya “verimli toprak” anlamlarındadır. Nüfusu 405 kişi olup Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

3. Apsua (Çegerıya) – 1863 yılında Sparta köyü ile Dubyanskiy çiftliği arazileri arasında, Büyük Zelençuk nehrinin sağ kıyısında Abaza kabileleri Çageray (Şahgirey), Barakay ve Kızılbek toplulukları tarafından kurulmuş ve başlangıçta Abazaca “Çegerıya” (Rusça ‘Şah-Gireyevsk’) olarak adlandırılmıştır. 1895 yılında nüfusu 803 kişi iken günümüzde bu köyde Abaza dilinin Aşkarıwa diyalektini konuşan 755 kişi yaşamaktadır. “Su kenarında yaşayanlar” olarak çevrilebilecek” Apsua, Abhazların yerli ismi olup, Aşkarıwa-Abazalar köylerini bir toponim olarak bu isimle adlandırmışlardır.

4. İnjiç-Çukun (Yıncig-Loukıt) – 1861 yılında Küçük Zelençuk nehrinin sağ kıyısında kurulmuştur. Devrim öncesi Loovsko-Zelençuk (Yıncig-Loukıt) olan adı, Sovyet hükümetinin kararı ile yer adlarından bey isimlerinin kaldırıldığı 1929 yılında değiştirilerek ‘İnjiç-Çukun’ yapılmıştır. O dönem köyde 340 hanede 2.100 kişi yaşamaktaydı. Köy, defalarca yerleşim yerini değiştirmiştir: Abhazya, Gonaçhir, Urup, Uçkulka. Şu anda, Abaza Rayonuna (ilçesine) bağlı olup, Küçük Zelençuk nehrinin hidronomisine göre adlandırılmıştır. Köyün nüfusu 2.040 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

5. Kara-Pago (Kara-Pagua) – 1924 yılında Barabaş bölgesinde Loovsko-Kubansky (Kuban-Loukıt) köyünün sakinlerinden bir grup tarafından kurulmuştur. Köy, Kara-Pago adını 1926 yılında almıştır. Köyün nüfusu 522 kişi olup, köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

6. Koydan (Kuaydan) – 1921 yılında Krasniy Vostok (Guım-Loukıt) köyü sakinlerinin bir kısmı tarafından kurulmuştur. Varsayımlardan birine göre, ‘Koydan’ “terkedilmiş topraklar” anlamına gelmektedir. Köyün nüfusu 329 kişi olup, köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

7. Krasnıy Vastok (Guım-Loukıt) – 1861 yılında kurulmuş olup 1917 devrimi öncesi, nehrin ve köyün beyi Prens Lou ailesinin adıyla Loovsko-Kumsky (Guım-Loukıt) olarak adlandırılmıştır. 1860’lı yıllarda Lou ailesinin adını taşıyan 87 hanelik Guımloukıt, Tram ailesinin adını taşıyan 35 hanelik Tramkt ve bir diğer Abaza prens ailesi ismine sahip 35 haneli Cantemırkıt, birleştirilerek Kuma nehrinin sol kıyısına yerleştirilmesi kararı verilmiştir. Fakat Cantemırler buna karşı çıkmış ve daha sonra birçoğunun asimile olduğu Büyük Kabardey bölgesine göç etmiştir. Kalan iki köyün birleşerek kurduğu Loovsko-Kumsk (Guım-Loukıt)’ın adı önce ‘Kumsko-Abazinsk’ daha sonra Krasny Vostok olarak değiştirilmiştir. Köyün nüfusu 3.143 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

 8. Kubina (Kubina-Loukıt) – 1917 devrimi öncesi, nehrin adı ve köyün beyi Lou sülalesinin birleşimiyle Loovsko-Kubinsk (Kubina-Loukıt) olarak adlandırılmıştır. 1929 yılında ise ismi Kubina olarak değiştirilmiştir. Köyün nüfusu 2.063 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

9. Malo-Abazinsk (Mala-Abazinka) – 1921 yılında, kısmen Yıncig-Çkuın köyü sakinleri tarafından Kazma bölgesi topraklarında kurulmuştur. Köyün nüfusu 336 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

10. Staro-Kuvinsk (Kuıj’du) – 1864 yılında Temmuz sonu-Ağustos başı arasında Abhazya’daki yüksek dağlık bölgedeki Pshuı köyünden göç eden Pshuı sakinleriyle Kızılbek ve Tam grubundan Abazalar tarafından Pregradnensk ilçesine bağlı İlyiç köyünün yakınında, Kuva dağ geçidinde köy olarak kurulmuştur. 1866 yılında tekrar Büyük Zelençuk nehrinin sol kıyısına taşınmış ve Kuj’ı (Rusça ‘Kuvinsk’) olan köyün adı, 1926 yılından itibaren Staro-Kuvinsk köyü olmuştur. Köyün nüfusu 900 kişi olup köyde Abazaca’nın Aşkarıwa diyalekti konuşulur.

11. Novo-Kuvinsk (Kuıj’çkuın) – 1926 yılında Staro-Kuvinsk köyü sakinlerinin bir kısmı tarafından Büyük Zelenchuk nehrinin sol kıyısında kurulmuştur. Köyün nüfusu 326 kişi olup köyde Abazaca’nın Aşkarıwa diyalekti konuşulur.

12. Psıj (Darıkuakıt) – 1834 yılında Kuban nehrinin sol kıyısında, Batalpaşa (Çerkessk) kasabasının karşısında prens sülalesi Dudarukua ailesi tarafından kurulmuş ve bu topluluğunun idareci beyinin soyadıyla ‘Dudarıkuakıt’ (Rusça ‘Dudarukovsk’) köyü olarak adlandırılmıştır. Daha önce yerleşim yeri defalarca değişikliğe uğramıştır. 1929 yılında adı, Psij köyü olarak değiştirilmiştir. Abazin-Tapantinler yaşamaktadır. Köyün nüfusu yaklaşık 8.200 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

13. Tapanta – 1921 yılında ‘Kazma’ arazisi üzerinde Elburgan köyünden göç eden bir grup Abaza tarafından kurulmuştur. Köyün nüfusu 506 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.

14. Elburgan (Bibardkıt) – 1865 yılında prens sülalesi Biberd ailesi tarafından kurulmuştur. Köyün yerleşim yeri defalarca değiştirilmiştir. Nihai olarak Küçük Zelençuk nehrinin sağ kıyısında yer almaktadır. Köy farklı dönemlerde sırasıyla Bibarkt, Biberdovsk, ve Biberdovski Aul adını taşımış olup 1929 yılından itibaren köyün adı Elburgan’dır. Köyün nüfusu 2486 kişi olup köyde Abazaca’nın Tapanta (Aşıwa) diyalekti konuşulur.